Dat is waar ik steeds op uitkom als ik in mijn pastoraat en mijn persoonlijke leven geconfronteerd word met de verschillende crises, die paus Franciscus zo mooi samenbrengt in zijn brief aan alle mensen, “Laudato si’”. De crises van deze tijd: de economische, ecologische en religieuze crises, kunnen alleen ten keer gebracht worden als we de heiligheid van de Schepping weer terug weten te brengen in ons leven, in onze maatschappij, wereldwijd.
Conciliair proces
Al vanaf de jaren 80 ben ik me bewust van de samenhang van economie, ecologie en religie. Toen we als parochies en gemeenten wereldwijd en oecumenisch spraken rond het conciliair proces in die tijd: vrede, gerechtigheid en heelheid van de schepping. In de Don Bosco parochie in Alkmaar waren we daar serieus mee bezig, en ik, als jongere, deed daar met de jongerengroep aan mee. We maakten keuzes in ons dagelijks leven, en ook parochiebreed, vanwege het conciliair proces. Vanuit het geloof dat we daartoe geroepen waren. In het vertrouwen dat dat voldoende zou zijn. En hoewel ik het motto van het conciliair proces nooit heb losgelaten, merk ik dat we er wereldwijd niet voldoende aan gedaan hebben om te komen tot vrede, gerechtigheid en heelheid van de schepping. Ook ik persoonlijk niet.
The Letter
In de film ‘the Letter’ wordt dat ingrijpend duidelijk. De film schetst de bedoeling van de encycliek (de brief) Laudato si’ van paus Franciscus, gericht aan ALLE MENSEN, ongeacht religie, ras, of positie. Een brief met de oproep met elkaar in dialoog te gaan over de diverse crises die er momenteel wereldwijd zijn. Om de stem van ‘de ongehoorde’ te laten klinken: de armen, de gemarginaliseerden, de jongeren en de natuur. Deze film laat heel puur en indringend zien wat zij te vertellen hebben. Wat de schreeuw van moeder aarde is. Wat de huidige economie met mensen en de natuur doet (afbreken, niet op waarde schatten). Hoeveel slachtoffers onze manier van leven geeft, zowel bij mensen als dieren als de natuur. Paus Franciscus nodigt iedereen uit om met elkaar hierover in dialoog te gaan, omdat wij allemaal de aarde delen, en allemaal familie van elkaar zijn. In de film werd ook duidelijk, dat juist de heiligheid van de Schepping mensen in beweging zet om anders te gaan leven, om hun stem te laten horen. Het is ook de drive van de paus zelf om deze brief te schrijven.
Heiligheid
Deze heiligheid terug brengen in de maatschappij is volgens mij een taak van de kerk. En dan niet alleen in de verkondiging vanaf de kansel, maar juist in de dagelijkse praktijk. Die taak ervaar ik als pastor in de katholieke kerk, maar die taak hebben volgens mij ook alle gedoopte christenen. Mij heeft het steeds in beweging gezet om activiteiten te organiseren waarbij de heiligheid van de schepping en daarmee de zorgzaamheid voor de schepping leidend waren.
Laudato si’ in de praktijk
Toen de brief van Laudato si’ uitkwam hebben we tussen 2016 en 2018 in de sint Vitusparochie Leeuwarden e.o. samen met Solidair Friesland een aantal oecumenische bijeenkomsten georganiseerd rondom de vraagstukken die in de encycliek genoemd worden. Doel van een van de bijeenkomsten was gezamenlijk na te denken hoe we aan de boodschap van de encycliek handen en voeten kunnen geven, rond de thema’s de aarde als gave, zorg voor het huis en ons gemeenschappelijk huis. Een andere bijeenkomst had als doel om in korte tijd ideeën op te halen die out of the box zijn en helpen om duurzaamheid en rechtvaardigheid meer of anders op de kerkelijke agenda te plaatsen. Welke mogelijkheden en ideeën zijn er om als individu/ diaconie/ caritas/ parochie/ … gehoor te geven aan de oproep voor compassie met de armen en de aarde? Tot slot werd er een vaas met ideeën in diverse kerken geplaatst met de vraag de tips te bekijken en aan te vullen. Dit heeft niet veel meer opgeleverd. En ook de vraag: hoe gaan we gezamenlijk verder, leverde niets op. Er waren geen mensen te vinden die dit wilden gaan trekken. En toch zijn er in de kerken steeds meer groepjes ontstaan rondom duurzaamheid en Groene kerken.
Parochiedag
In eigen parochie kon ik het thema niet loslaten. En de parochiedag 2019 stond in het teken van duurzaamheid. Parochianen trokken te voet, op de fiets of (voor de minder validen) per boot naar een verzamelpunt, waar een pubquiz was over duurzaamheid en onze ecologische voetafdruk. Ook was er een rondleiding op een woongemeenschap die duurzaam probeert te leven. Parochianen waren onder de indruk. De dag werd positief beoordeeld. Ik weet niet wat het verder met de parochianen heeft gedaan. Redelijk snel erna brak de coronacrisis uit….
Website
En in mei 2020 plaatste het pastoraal team Laudato si’ gedachten op de website toen de paus opriep Laudato si’ die week onder de aandacht te brengen. Het was vijf jaar na uitgave van Laudato si’. Het was een goede manier om in coronatijd toch iets aan de parochianen aan te bieden, via de website. Vijf korte overdenkingen over de thema’s water, vuur, aarde, lucht, en zorg voor de armen. N.a.v. het zonnelied van Franciscus. (zie www.sintvitusparochie.nl bij laudato si-week).
Coronatijd
De coronatijd gaf de mens veel te denken, en zeker ook het gevoel dat we wereldwijd met echt dezelfde problematiek te maken hadden. Zou deze crisis ons helpen om de ommekeer te maken die nodig is voor behoud van de aarde? Wordt duidelijk dat de heiligheid van mens en natuur een andere manier van leven vraagt? Een nieuw verhaal?
Een nieuw verhaal
En toen kwamen er plannen om een bos door Leeuwarden te laten wandelen. 1000 bomen zouden in 2022 door Leeuwarden verplaatst worden gedurende drie maanden onder het motto; “Als bomen kunnen wandelen, kunnen mensen veranderen”. En in die periode zouden er allerlei verhalende activiteiten georganiseerd worden om de bezoekers bewust te maken van de betekenis van bomen en van natuur, en om samen te zoeken naar een nieuw verhaal. Dit was een plan van Bruno Doedens, een kunstenaar. In oecumenisch verband werd hierover gesproken, en een paar leden van Geloven in Leeuwarden vonden dat de kerken hierin ook een taak hadden. Kerken hebben immers veel verhalen, en kennen het fenomeen van een nieuw verhaal. Er werd contact gezocht met Bruno Doedens, en hij was enthousiast voor het idee. Een kleine groep (waaronder ik) is met een klein idee aan de slag gegaan, en dat kleine idee groeide uit tot een aantal vieringen rond Bijbelverhalen over bomen. En er kwamen zeven lezingen waarin op zoek gegaan werd naar een nieuw verhaal voor deze wereld (zie www.geloveninleeuwarden.nl Bosk). En er werden diverse activiteiten georganiseerd rondom duurzaamheid. Waarbij steeds de ondertoon was: het gaat om het spirituele verhaal onder de duurzaamheid. Voor mij is dat de heiligheid. Deze activiteiten zijn heel goed bezocht, en Bosk heeft heel veel teweeg gebracht in Leeuwarden e.o.
Groene theologie
Duurzaamheid kan niet zonder heiligheid. Als theologische draad is het boek “Groene theologie’ van Trees van Montfoort gebruikt. De mens is onderdeel van de schepping, geen kroon of heerser van de schepping. Alle Bijbelse teksten wijzen steeds naar de dankbaarheid jegens God… naar verwondering, eerbied, heiligheid. En naar gerechtigheid voor iedereen. De mooiste (spirituele) ervaring van Bosk was de mienskip-ervaring (letterlijk: gemeenschap). Tijdens het Bosk-gebeuren vielen positie, afkomst en religie weg, en er ontstond één grote familie, verbonden met elkaar, met de wereld, met de natuur. Voor mij had dit gebeuren alles met Laudato si’ te maken.
En verder gaan
En daar mag het niet bij blijven. We zijn momenteel bezig met een vervolg, als kerken in Leeuwarden. Op 28 maart nodigen we alle kerkgenootschappen van Leeuwarden uit om bij elkaar te komen. We gaan inventariseren wat een ieder doet aan duurzaamheid, en vanuit welke inspiratie. Kunnen we komen tot een convenant duurzaamhei?. Kunnen we elkaar versterken om ons gezamenlijk in te zetten voor vrede, gerechtigheid en heelheid van de schepping, voor een duurzame wereld? Omdat we de heiligheid van de schepping zien, en haar willen eren, in plaats van vernietigen.
Wat bezielt mij?
Dit vraagt in onze maatschappij om een lange adem, het is een moeizaam proces. Maar daarom is het belangrijk verbinding te zoeken met partners. En de heiligheid (de verwondering) naar boven halen, waar die in ratio, individualiteit, maakbaarheid en efficiëntie is verloren gegaan. Dit is wat mij bezielt, wat mij raakt en wat mij in beweging zet. Ik word geïnspireerd door de paus, door de encyclieken Laudato si’ en Fratelli tuti. Door medestanders, waar ook ter wereld. Door kleine initiatieven die er her en der ontstaan. Ik word geïnspireerd door de Bijbelse verhalen. Door mensen die zich inspannen voor behoud van de aarde. Ik word gedreven door de roep om vrede, gerechtigheid en heelheid van de schepping.
“Heiligheid terugbrengen in de maatschappij” is geschreven door Pastor Germa Kamsma voor een artikel in het bulletin van het werkverband kerkelijk
